در آموزهها و تعلیمات فرهنگ انسانی و عقلانی اسلام، اذیت و آزار رساندن بدون علت به حیوانات مذمت و نکوهش شده است. اسلام برای حیوانات به خصوص آنها که در خدمت انسان هستند و از آنها برای حمل بار، گوشت، شیر، پشم و... استفاده میشود، حرمت قائل است و حقوق حیوانات را محترم شمرده و بر آن تأکید کرده است. امیرالمؤمنین در خطبه 167 نهجالبلاغه فرموده است: «اِتَّقُوا اللّه َ فی عِبادِهِ و بِلادِهِ فإنّکُم مَسؤولُونَ حتّی عنِ البِقاعِ و البَهائمِ» یعنی از خدا بترسید در حق بندگانش و بلادش، زیرا شما مسئول هستید حتی در برابر زمینها و ستوران و حیوانات. در روایات و همچنین ابواب فقه شیعی که در کتاب فقهالحج مطرح شده مشاهده میکنیم که اولیای اسلام دستورهای زیادی در راستای حقوق حیوانات و پرهیز از حیوانآزاری دادهاند. به طور کلی بیان شده است که بر صاحبان حیوانات لازم است که برای آنها وسایل رفاه مانند محل استراحت، آب و مواد غذایی فراهم کنند و بر چهارپایان بیش از اندازه طاقت و توان آنها بار نگذارند و راه نبرند یعنی با توجه به اندازه توان حیوانات از آنها استفاده کنند؛ در صورتی که چهارپایان بچه دارند بر صاحبان آنها لازم است که تمام شیر را ندوشند و به اندازهای که برای بچه آنها کافی باشد، شیر باقی بگذارند؛ به بند کشیدن و شکنجه آنها ممنوع شده است و بسیاری دیگر از دستورها که همگی بر رعایت این حقوق تأکید شده است.
مرحوم حر عاملی در وسائلالشیعة روایتی را نقل کرده و آورده است که گربهای به خانه زنی میآمد و مزاحم او بود. زن تله گذاشت و او را گرفتار کرد و بی آب و غذا رهایش کرد تا مرد. خداوند به ملائک فرمود به جهت این عمل زشت او را از اهل آتش قرار خواهم داد؛ یا بیان شده است که اگر انسان به یک حیوان تشنه یا گرسنه یا آسیبدیده کمک کرده و آب و غذا بدهد اجر و پاداش زیادی دارد همچنان که رسول اکرم(ص) فرموده است: «فِی کُلِّ کَبِدٍ حَرَّی أَجْرٌ». در تاریخ اسلام نیز داستانهای بسیاری در مورد رفتار با حیوانات وجود دارد. برای نمونه میتوان به داستان یکی از شهرهای مصر به نام فسطاط اشاره کرد؛ فسطاط به معنی چادر یا خیمه است. جریان از این قرار بود که سپاه اسلام مدتی در آنجا که زمین هموار بود اقامت داشت. در آن مدت کبوتری در بالای خیمه فرمانده سپاه لانه و تخمگذاری کرده بود؛ وقتی سپاه خواست از آنجا برود متوجه این موضوع شدند ولی فرمانده گفت: چون پیغمبر ما فرموده است معترض لانه پرندهای که تخمگذاری کرده نشوید، آن را به هم نزنید. سربازی در اینجا بماند تا این کبوتر تخمهایش جوجه شود و بتوانند پرواز کنند بعد خیمه را برچیند و دنبال سپاه بیاید؛ به همین جهت در آنجا شهری به نام فسطاط و به یاد آن ماجرا ساخته شد.
البته برخی حیوانات، موذی هستند و برای انسان ضرر دارند. از پیامبر(ص) نقل شده است که ایشان از کشتن هر جانداری نهی فرمود مگر اینکه حیوان آزار برساند؛ اما حیواناتی نیز هستند که در دست انسانها بوده و توسط آنها به عنوان خوراک مصرف میشود. قرآن نیز بر جواز این امر اشاره کرده و اختیاراتی را برای انسانها قرار داده است. در آیه 79 سوره غافر میفرماید: خداوند برای شما چهارپایانی آفریده است که بر برخی از آنها سوار شوید و از برخی دیگر بخورید، اما اینکه آنها بیجهت در معرض تعرض قرار بگیرند نکوهش شده است و تضییع نعمتهای خدا و اسراف و تبذیر است. کشتن و آسیب زدن به حیوانی که حق حیات دارد بر اثر سوءمدیریت از نظر موازین شرعی امری نکوهیده و از نظر عقل و وجدان اسلامی نیز کاری ناپسند است. در تعابیر دینی ما بر رعایت حقوق حیوانات تأکید بسیاری شده است؛ اسلام اذیت و آزار رساندن، قتل بیجهت و بیدلیل آنها مگر در موارد استثنا را امری نکوهیده میداند.
در خصوص جریان اخیر و کشتن بیجهت و بیگناه میلیونها جوجه میتوان گفت اگر مدیریتی قوی، مسئولانه، دلسوزانه و عالمانه وجود داشته باشد نباید شاهد این جریانها باشیم که عواطف و وجدان انسانها را آزار میدهد آن هم در مکتبی که سفارشها و رفتارهای اعجابانگیزی درباره ترحم بر جانداران بیان شده است.
نظر شما